Dziana 9/10 i Szeroka 75/6 kamienice podzielone w pionie na osobne mieszkania obraz i pismo w poznawaniu przeszłości .
Jestem sensualistą :) opieram się na obrazie a nie zapisach archiwum (na to z reguły nie mam czasu, nie znam też niemieckiego)!
Pisząc o kamienicach wtórnie podzielonych w pionie na dwa odrębne mieszkania nie miałem pojęcia o czasie, w jakim tego dokonano. Sprawdziłem jednak Dzianą 9/10 i Szeroką 75/6 w "Katalogu Zabytków", wtórne są faktycznie – pierwsza powstała jako gotycka ok. 1500, przebudowana od Pobrzeża ok. 1790, ujednolicona w latach 30. XX w., odbudowana w latach 70.; druga jeszcze gorzej, powstała jako gotycka ok. 1480, na rycinie Gregoroviusa jest w 1843, fasadę jednej z części przebudowano dopiero w k. XIX w., co widać na foto Kuhna z 1901, całość odbudowana w 1955 – fasady robili w X lat potem, ale ona ma ceglaną i jej to nie dotyczyło.
Zastanawiam się na ile informacja o podziale kamienicy na Szerokiej w k. XIX w. jest trafna, skoro już u Gregoroviusa widać 2 osobne wejścia – z lewej może nawet parę i to ze schodami na górę – z prawej klasyka, buda do domu i szyja piwnicy widoczne na foto z 1870 jeszcze, potem znikają wraz z budową kanalizacji i chodników (sprawa niejasna, bo budy nie ma już na planie Buhsego z II połowy lat 60. XIX w., więc ją rozebrano może wcześniej a foto jest źle datowane) – z lewej nawet na najstarszym przedstawieniu brak przedproża, może była to przeróbka w stylu wielorodzinnym lub czynszowym, albo mieszkanie na górze a sklep na dole – mam słabą kopię, trudno to ocenić.
W "Kartotece na nośnikach elektronicznych – dokumentacja budowli gdańskich w zbiorach Biblioteki Gdańskiej PAN" (http://wenus.bgpan.gda.pl/Bazy/Kartoteka/) powstałej na bazie archiwalnej, pochodzącej z lat 50-tych, kartoteki "Materiały do dziejów budowli gdańskich z książek i rycin znajdujących się w zbiorach BG PAN" można się dowiedzieć nieco więcej, choć – jak pokaże się to niżej – nie rozwiązuje to żadnego problemu. Układ kartoteki jest "oryginalny", wpierw idą ulice święte (np. Ducha czy Jana), potem Bramy, wreszcie inne ulice alfabetycznie (co w obrębie danej ulicy rodzi chaos, bo np. 11 jest przed 2, a 25 przed 3, 4 etc.), a większość ulic jest pominięta (może studenci PG ze Stankiewiczem zbierali informacje tylko o tych, które zamierzono odbudować, może coś innego, tak czy siak Dzianą 9/10 znalazłem jako Długie Pobrzeże 11/12).
Dziana 9: od końca XIV w. zaczęto wznosić zabudowę na brzegu Motławy. Budynki zwrócone były frontem do wnętrza miasta. W początku XVI w. na posesjach Dziana 9/10 wzniesiono podwójną kamienicę gotycką odpowiadającą późniejszym [tzn. powojennym] posesjom Długie Pobrzeże 11 i 12. W 2 poł. XVIII w. przekształcono wspólną elewację od strony Długiego Pobrzeża. W 1808 na posesji zamieszkiwała właścicielka zajazdu Engwers. W 1854 nieruchomość stanowiła własność mistrza bednarskiego Gronaua – po połowie lat 60. XIX w. nadal – w 1897 właścicielem był Schiplock – w początku lat 20. XX w. nadal – w połowie lat 30. w rękach zegarmistrza Bruno Wermbtera – w 1942 nadal [Dziana 10: w 1808 na posesji zamieszkiwał urzędnik portowy Grunenberg. W 1854 nieruchomość stanowiła własność pani Brandt – po połowie lat 60. XIX w. nadal – w 1897 właścicielem był Ziemann – w początku lat 20. XX w. właścicielem była nadal rodzina Ziemann – w połowie lat 30. w rękach nauczyciela Bernharda Gerra, także w 1942]. W 2. poł. l. 30. XX w. przeprowadzono remont konserwatorski [ujednolicono fasadę]. Kamienica została zniszczona w 1945, w latach 1973-78 odbudowana wg proj. arch. Kazimierza Macura w formach gotyckich (nadal wspólna elewacja).
Uwaga na marginesie: wspólna przebudowa fasady od Pobrzeża w k. XVIII w. sugeruje wspólnego właściciele (nie znaczy to, że nie mógł podzielić domu w pionie i wynająć różnym osobom, w 1808 mowa o zamieszkiwaniu dwu rodzin, o osobnej własności dopiero w 1854 i tak już zostało do II wojny światowej, choć w latach 30. ujednolicono fasadę – rewaloryzacja, czasem dość radykalna, objęła jednak całą pierzeję domów, zob.: https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=972817859523224&id=809121412559537).
Szeroka 75: w 2. poł. XIV [chyba XV] w. na tej i sąsiedniej posesji nr 76 wzniesiono gotycką kamienicę. W 1817 mieszkał na terenie nieruchomości kupiec Schoor. W 1854 posesja stanowiła własność spadkobierców siodlarza Bartscha. W połowie lat 60. XIX w. właścicielem był wytwórca kompasów Poelke [Szeroka 76: w 1817 na terenie posesji mieszkał tokarz wyrobów z rogu Christmann i malarz Kreowski oraz szynkarz Christmann. W 1854 nieruchomość stanowiła własność urzędnika Lincka. W połowie lat 60 XIX w. właścicielem był kupiec Linck. W XIX w. ta część dawnej gotyckiej kamienicy została przekształcona – zmieniono artykulację fasady i ją otynkowano]. W 1897 jako właścicielka wymieniana była wdowa Lange, także po poł. lat 30 XX w. posesja była w rękach Klary Lange, dopiero w 1942 stanowiła własność Margarete Hinz. Zabudowa posesji uległa w 1945 zniszczeniu, została odbudowana w poł. lat 50 XX w. wg projektu R. Massalskiego, przywrócono pierwotny [gotycki] kształt obejmujący działkę 75 i 76.
Uwaga na marginesie: o ile od 1897 był jeden właściciel, to podział na dwie musiał być starszy (co najmniej w 1817, gdy widzimy różnych mieszkańców a od 1854 dwu właścicieli każdej z części) i chodzi tu nie tylko podział działki, ale o zróżnicowanie fasad – mało prawdopodobne by ktoś, będąc właścicielem całości, przebudował pół fasady – a ponieważ u Gregoroviusa jest jedna fasada (a różni mieszkańcy obu połówek) trzeba przyjąć, że dom formalnie podzielono na osobne mieszkania co najmniej w 1817, a faktycznie przebudowano na odrębne fasady pomiędzy 1843 a 1897 (może po przejęciu obu połów na własność, co widzimy od 1854, skoro przebudowany obiekt jest już na foto z niby 1870). O ile przebudowa fasady jest XIX-wieczna, o tyle o podziale na mieszkania nadal nie mogę nic orzec, tzn. nie wiem czy był starszy (młodszy, a może równoległy) niż domy budowane od razu jako podzielone w pionie (na Podmłyńskiej, św. Jana, Grodzkiej etc.). Duża liczba mieszkańców przebudowanej połowy przed 1854 potwierdzałaby jej przebudowę na dom wielorodzinny bądź czynszowy.
facebook Moje miasto i Jany Wu
Comments